Εντομα και εχθροί που πρσβάλουν τα δέντρα της ελιάς

 Η καλλιέργεια της ελιάς τα τελευτάια χρόνια έχει αυξηθεί με συμαντικούς ρυθμούς λόγω της καλής τιμής του ελαιόλαδου και γιατι έχει πιο μικρες απαιτήσεις σε σχέση με τις άλλες δενδρώδεις καλλιέργειες. Επίσης λόγω της παρατεταμένης οικονομικής κρίσης πολύ κόσμος άρχισε να περοιποιείται παρατημένους ελαιώνες προσπαθώντας να αυξήσει το εισόδημα του ή να για να βγάλει το λάδι της χρονιάς.
Τα ελαιόδεντρα όπως και πολλές άλλες καλλιέργειες πολλές φορές προσβάλονται από διάφορα έντομα-εχθρούς τα οποία μπορουν να προκαλέσουν ζημαντική ζημιά στην παραγωγή και στην ποιότητα του ελαιολάδου. Παρακάτω αναφέρονται οι πιο σοβαροί εχθροί που προσβάλλουν την ελιά και ο τρόπος αντιμετώπισης τους.

Δάκος της ελιάς (Bactrocera olea).
Είναι το πιο γνωστό και ζηνιογόνο έντομο που προσβάλλει την ελιά. Το καλοκαίρι (Ιούλιο, Αυγουστο) τα θηλυκά γενούν τα αυγά τους στο εσωτερικό των καρπών και οι προνύμφες τρέφονται από το καρπό για να αναπτυχθούν. Μετά την πλήρη ανάπτυξη της προνύμφης τα ακμαία πετούν για να προσβάλουν άλλα δέντρα και καρπούς. Επίσης η οπή που δημιουργείται για την ωοτοκία, (γνωστή και ως νήγμα του δάκου), πολλές φορές εξυπηρετεί και την ωοτοκία άλλων εντόμων όπως της κηκιδόμυγας, αλλά και την εξάπλωση του μύκητα της ξεροβούλας. Σε έντονη προσβολή έχουμε πτώση των καρπών, μείωση της παραγωγής και κακή ποιότητα ελαίου. Προληπτικά, πριν γεννήσουν τα θηλυκά, μπορεί να γίνει δωλοματικός ψεκασμός στους κορμούς των δέντρων που μαζί με το εντομοκτόνο προστίθεται και προσελκιστικό. Επίσης για τον έλενχο του πληθυσμού ή για την καταπολέμηση του εντόμου σε βιολογικές ή συμβατικές καλλιέργειες μπορεί να γίνει μαζική παγίδευση του εντόμου με εντομοπαγίδες-δακοπαγίδες. Από τα γεωπονικά καταστήματα μπορούμε να προμηθευτούμε παγίδες κόλας μια χρήσης ή παγίδες φερομόνης με προσελκιστικό και εντομοκτόνο. Η διάρκεια δράσης των δακοπαγίδων είναι πέρίπου 2 μήνες.

Πυρηνοτρήτης (Prays oleae).
Το εντομάκι αυτό έχει τρεις γενιές το χρόνο. Η προνύμφη της πρώτης γενιάς μπαίνει στα κλειστά άνθη της ελίας για να τραφεί και τα καταστρέφει (ονομάζεται ανθοφάγος ή ανθόβιος γενιά). Από την προσβολή αυτή έχουμε πτώση ανθέων και μείωση της καρπόδεσης. Η προνύμφη της δεύτερης γενιάς που ονομάζεται καρποφάγος ή καρπόβιος και προκαλεί τη μεγαλύτερη ζημιά γιατι προσβάλει τον ελαιόκαρπο, ενώ η τρίτη γενιά τρέφεται από τα φύλλα, τις νεαρές κορυφές των βλαστών και τους οφθαλμούς γι αυτό ονομάζεται φυλλοφάγος ή φυλλόβιος. Ο πυρηνοτρήτης καταπολεμάται κυρίως με ψεκασμούς με οργανοφωσφορικά εντομοκτόνα. Εχει όμως και πολλούς φυσικούς εχθρούς, που μπορούν να διατηρήσουν τους πληθυσμούς του εντόμου σε χαμηλά επίπεδα ειδικά σε βιολογικές καλλιέργειες.

Βαμβακάδα της ελιάς (Euphyllura olivina).
Προσβάλλει κυρίως τα άνθη, τα φύλλα, της κορυφές της νέας βλάστησης και τους τρυφερούς βλαστούς και απομυζεί τους χυμούς του δέντρου. Τα ανήλικα άτομα της ψώρας αυτής δημιουργούν αποικίες ανά 10-30 ατόμα και για προστασία καλύπτουν το σώμα τους αλλά και τα σημεία που προσβάλλουν με το χαρακτηριστικό λευκό έκκριμα (βαμβάκι) που παράγουν. Αντιμετωπίζεται με ψεκασμούς στην αρχή της ανθοφορίας προτού καλυφθούν τα άνθη με το βαμβάκι. Τις περισσότερες φορές ένας ψεκασμός είναι αρκετός για να απαλαγούμε απο την βαμβακάδα. 

Λεκάνιο (Saissetia aleae), Φιλίππια (Philippia follicularis, Ph. oleae) και άλλα κοκκοειδή.
Το λεκάνιο προσβάλει τα φύλλα, τους τρυφερούς βλαστούς και τα νεαρά κλαδιά. Επειδή μυζεί του χυμούς του δέντρου το εξασθενεί και μειώνει την απόδοση του. Επιπλέον εκκρίνει μελιτώδη ουσία που κολάει στο δέντρο και έτσι ενισχύει την ανάπτυξη μυκήτων. Παρόμοια είναι και η ζημιά που προκαλεί η φιλίππια. Άλλα κοκκοειδή που προσβάλλουν τη ελιά χωρίς να δημιουργούν όμως σημαντικές ζημιές είναι η πολλίνια, η παρλατόρια και το ασπιδιώτος. Τα κοκκοειδή καταπολεμούνται γενικά δύσκολα με χημικά εντομοκτόνα γιατί προστατεύονται κάτω από το κάλυμα που δημιουργούν. Το λεκάνιο έχει αρκετούς φυσικούς εχθρούς που διατηρούν τον πληθυσμό του σε χαμηλά επίπεδα ειδικά σε βιολογικές καλλιέργειες.

Ρυγχίτης (Rhynchites cribripennis).
Τα ενήλικα άτομα τρέφονται από τα φύλλα, τις τρυφερές κορυφές των βλαστών και τους νεαρούς καρπούς την Ανοιξη. Τα θηλυκά γεννάνε τα αυγά τους στους καρπούς και οι προνύμφες τρέφονται από τα σπέρμα του καρπού. Οι νεαροί καρποί παθαίνουν μεγαλύτερη ζημιά σε σχέση με του ώριμους. Το έντομο καταπολεμάται εάν χρειαστεί με ανοιξιάτικους ψεκασμούς με εντομοκτόνα επαφής. Σε βιολογικές καλλιέργειες, συνήθως τινάζονται τα κλαδιά των δέντρων και τα έντομα πέφτουν στο έδαφος. Για την συλλογή τους, η τοποθέτηση κάποιου υφάσματος στη βάση των δέντρων διευκολύνει αυτή τη διαδικασία.

Βασικές αρχές πρόληψης προσβολών από εχθρούς:
1) Κόβουμε τα προσβεβλημένα κλαδιά ή τμήματα των ελαιόδεντρων, τα απομακρύνουμε από την καλλιέργεια και τα καταστρέφουμε (καύση).
2) Κατά την διαρκεια του κλάδεματος δεν πρέπει να δημιουργούνται στα δέντρα μεγάλες πληγές και να διευκολύνονται οι προσβολές από έντομα.
3) Δεν κλαδεύουμε τα δέντρα όταν ο καιρός είναι βροχερός.
4) Προσέχουμε τη χρήση των χημικών εντομοκτόνων γιατί καταστρέφουν και τους φυσικούς εχθρούς των βλαβερών εντόμων.
5) Καθε χρόνο τοποθετούμε από νωρίς την Ανοιξη εντομοπαγίδες για τον έλενχο του πληθυσμού των διαφόρων εντόμων.
6) Ελένχουμε τακτικά τα δέντρα μας και σε περίπτωση προβλήματος συμβουλευόμαστε άμεσα κάποιο γεωπόνο.