Σώστε τους Φοίνικες από το σκαθάρι

 Το σκαθάρι του φοίνικα (ή Κόκκινος Ρυγχωτός Κάνθαρος -red palm weevil– Rhynchophorus ferrugineus) είναι από τους μεγαλύτερους και σημαντικότερους εχθρούς των φοινικοειδών τα τελευταία χρόνια. Στην Ελλάδα εμφανίστηκε λίγο μετά το 2000 και από τη στιγμή που εμφανίστηκε μέχρι και σήμερα έχει καταστρέψει χιλιάδες φοίνικες ειδικά στη νότια Ελλάδα.

Μορφολογία εντόμου
Πρόκειται για ένα κολεόπτερο έντομο, όπου τα ακμαία (αρσενικά και θηλυκά) έχουν κόκκινο-καστανό χρώμα με μήκος 3-4 cm, πλάτος 1-2 cm, και φέρουν μακρύ ευδιάκριτο ρύγχος. Τα αυγά έχουν λευκό κρεμ χρώμα και ωοειδές σχήμα. Οι προνύμφες είναι ευκέφαλες, άποδες και μπορούν να φτάσουν σε μήκος τα 5 cm και πλάτος 2 cm πριν τη νύμφωση και κάθε προνύμφη κατασκευάζει μια νυμφική θήκη (κουκούλι) από τις ίνες των φοινικοειδών. Όλα τα στάδια του Rhynchophorus ferrugineus (αυγό, προνύμφη, νύμφη, ακμαίο) εξελίσσονται και μεγαλώνουν στο εσωτερικό των φοίνικοειδών. Τα θηλυκά έντομα γεννούν περίπου 300-500 αυγά σε ξεχωριστές οπές-τρύπες του φοίνικα στην κορυφή, στη βάση των νεαρών φύλλων ή και στον κορμό. Τα αυγά εκκολάπτονται συνήθως σε 2-5 ημέρες όταν έχει ζέστη και στη συνέχεια οι προνύμφες εισχωρούν στο εσωτερικό του φοίνικα ανοίγοντας μεγάλες στοές ενώ η ανάπτυξη τους μπορεί μα διαρκέσει από 1-3 μήνες. Η νύμφωση των προνύμφων διαρκεί 14-21 ημέρες οπότε γίνεται έξοδος των ακμαίων. Ετσι στον ίδιο φοίνικα μπορούμε να συναντήσουμε επικαλυπτόμενες γενιές και να συνυπάρχουν όλα τα βιολογικά στάδια του εντόμου μέχρι την πλήρη καταστροφή του φυτού οπότε τα ακμαία μετα μεταναστεύουν σε νέα κοντινά φοινικόδεντρα.
Συναντάμε το έντομο όλο το χρόνο, αλλά οι ιδανικές συνθήκες για να μετακινηθεί, είναι όταν επικρατεί ζεστός και καλός καιρός από το Απρίλιο έως τον Νοέμβριο. Μπορεί να προσβάλλει όλα τα φοινικοειδή αλλά πιο συχνά το συναντάμε στον Κανάριο Φοίνικα ενώ πιο σπάνια στην Ουασιγκτόνια και το Χαμαίρωπα.

Συμπτώματα – Ζημιά
Το μεγάλο πρόβλημα από την προσβολή του σκαθαριού είναι ότι δεν γίνεται άμεσα αντιληπτό και έτσι χάνεται πολύτιμος χρόνος για την αντιμετώπιση του. Από τα πρώτα συμπτώματα που μπορούμε να δούμε είναι τα φαγώματα στα νέα φύλλα και οι χαρακτηριστικές τρύπες πάνω στα φύλλα του του φοίνικα. Επίσης οι μικρές τρύπες στη βάση των κλαδιών του υποδηλώνουν την ύπαρξη του.
Το έντομο μετακινείται-πετάει όταν έχει καλό καιρό. Οι πρώτες πτήσεις αρχίζουν στις αρχές Απριλίου. Όταν το θηλυκό φτάσει σε έναν φοίνικα μπαίνει στο εσωτερικό και γεννά τα αυγά του. Στη συνέχεια οι προνύμφες αρχίζουν να τρώνε και να δημιουργούν στοές με τα δυνατά τους σαγόνια. Χαρακτηριστικό μακροσκοπικό σύμπτωμα της προσβολής είναι η καταστροφή–ξήρανση της νέας βλάστησης (δηλαδή των κεντρικών φύλλων) και η κάμψη-πλάγιασμα των παλαιών φύλλων που δίνει στο φυτό την όψη ανοιχτής ομπρέλας. Οι έντονα προσβεβλημένοι φοίνικες έχουν ολική απώλεια των φύλλων και σήψη του κορμού, με συνέπεια την ξήρανση του δέντρου. Η ζημιά που προκαλείται είναι τεράστια αφού μεγάλοι φοίνικες πολλών ετών καταστρέφονται μέσα σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα.
Παρακάτω θα αναφέρουμε κάποια μέτρα για το πως μπορουμε να σώσουμε τους φοίνικες από το σκαθάρι.

Προληπτικά μέτρα για να μην έχουμε προσβολή:
Επειδή η πρόληψη πολλές φορές μπορεί να αποδειχτεί σωτήρια για τα φυτά μας ας δούμε ποια προληπτικά μέτρα μπορούμε να πάρουμε για να κρατήσουμε μακριά από τους φοινικές μας το κόκκινο σκαθάρι.
α) Οι φοίνικες θα πρέπει να είναι εύρωστοι και φροντισμένοι ώστε να είναι πιο ανθεκτικοί σε προσβολές απο εχθρούς και ασθένειες.
β) Ελέγχουμε τακτικά την υγεία τους για να δράσουμε άμεσα σε περίπτωση διάγνωσης κάποιου προβλήματος.
γ) Διατηρούμε τους φοίνικες καθαρούς, από σκουπίδια και ξερά φύλλα που μαζεύονται γύρω από τη στεφάνη τους, για να νην βρουν καταφύγιο εκεί τα σκαθάρια.
δ) Δεν κλαδεύουμε ποτέ όταν επικρατούν υψηλές θερμοκρασίες, γιατί το έντομο ευνοείται κάτω από τέτοιες συνθήκες και πετά ακόμη και σε πολύ μακρινές αποστάσεις.
ε) Προτιμάμε να κλαδέψουμε τους φοίνικες από τις αρχές του χειμώνα και μετά.
στ) Μετά το κλάδεμα καλύπτουμε τις τομές με ειδική πάστα γιατί από αυτές τις τομές συνήθως εισέρχεται το σκαθάρι στο εσωτερικό του φοίνικα για να γεννήσει τα αυγά του.

Μέτρα αντιμετώπισης του εντόμου.
Σε περίπτωση όμως παρουσίας του εντόμου, θα πρέπει να λάβουμε τα ακόλουθα μέτρα:
1) Τα προσβεβλημένα φοινικόδεντρα που έχουν ανοίξει τελείως (ομπρέλα) πρέπει να καταστρέφονται-κόβονται από τη βάση του και η καταστροφή να γίνεται με φωτιά ώστε να αποφήγούμε την έξοδο των ακμαίων
2) Οι προσβεβλημένοι φοίνικες που κόβονται πρέπει να ανοίγονται στη μέση για να καταστρέφονται όλα τα στάδια του εντόμου.
3) Να γίνονται θεραπευτικές επεμβάσεις για να σκοτωθεί το έντομο στα προσβεβλημένα δέντρα με ψεκασμούς-έγχυση διασυστηματικών εντομοκτόνων στη καρδιά του κάθε φοίνικα. Με ψεκαστήρα ή με ποτηστήρι πρέπει να λούζεται όλος ο φόινικας κυριολεκτικά (10-15 λίτρα ανά φυτό).
4) Οι ψεκασμοι πρέπει να επαναλαμβάνονται κάθε 20-30 μέρες, πάντα με την συμβουλή έμπειρου γεωπόνου για να αντιμετωπιστούν και οι επόμενες γενιές του εντόμου.
5) Επίσης μπορεί να γίνεται χρήση παγίδων με φερομόνη συνάθροισης και προσελκυσικά τροφής, σε αναλογία δύο παγίδές ανά στρέμμα για μαζική παγίδευση των τέλειων εντόμων και μια παγίδα ανά 5 στρέμματα για παρακολούθηση του πληθυσμού. Οι παγίδες τοποθετούνται στο έδαφος κοντά σε ένα φοίνικα αλλά και σε διάφορα ύψη με σκοπο να συλληφθούν όλα τα ιπτάμενα ακμαία. Εάν παρατησήσουμε μεγάλο πληθυσμό εντόμων πρέπει οπωσδήπότε να γίνουν ψεκασμοί.

Μέτρα αποφυγής εξάπλωσης
Για αποφυγή μετακίνησης του εντόμου από περιοχή σε περιόχή συστήνονται τα εξής:
1) Να αποφεύγεται η μετακίνηση-μεταφορά φοινικόδεντρων από τις περιοχές που έχουν παρατηρηθεί προσβολές σε άλλες περιοχές.
2) Να καθαρίζονται οι κεφαλές των φοινικόδεντρων σε τακτά χρονικά διαστήματα, ώστε να μήν έχουμε αποσάθρωση οργανικών υλικών στις μασχάλες των φύλλων του φυτού, όπου τα θηλυκά έντομα προτιμούν να εναποθέσουν τα αυγά τους.
3) Το κλάδεμα να γίνεται από τα μέσα Δεκεμβρίου ως τα μέσα Φεβρουαρίου, εποχή που έχουμε λιγότερες πτήσεις των ακμαίων.
4) Όταν κόβονται πράσινα φύλλα πρέπει η τομή να γίνεται περίπου 100-120 cm μακριά από τη βάση, ώστε να μη δημιουργούνται πληγές–τομές κοντά στο κορμό του φυτού. Όταν παραμένει μεγάλο στέλεχος φύλλων και τα θηλυκά έντομα εναποθέσουν τα αυγά τους στην τομή αυτή, οι προνύμφες θα διεισδύσουν μόνο στο εσωτερικό το κομένου φύλλου χωρίς να μπορέσουν να φτάσουν στον κορμό του φυτού.
5) Μόλις ξεραθεί το κομένο στέλεχος τότε μπορει να κοπεί μέχρι τη βάση του.
6) Πρέπει να γίνονται προληπτικοί ψεκασμοί για το κόκκινο σκαθάρι με εντομοκτόνα, ιδίως μετά το κλάδεμα, ώστε να αποτραπεί η ωοτοκία του εντόμου.