ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗ ΤΟΥ ΔΑΚΟΥ ΤΗΣ ΕΛΙΑΣ ΜΕ ΠΑΓΙΔΕΣ ΦΕΡΟΜΟΝΗΣ

 Ο δάκος είναι το έντομο που προκαλεί τις σοβαρότερες ζημιές τα τελευταία χρόνια στην ελαιοπαραγωγή, όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και στις άλλες μεσογειακές χώρες. Αν δεν καταπολεμηθεί αποτελεσματικά και συστηματικά, η παραγωγή είναι δυνατόν να μειωθεί έως και 80%. Εκτός όμως από τη μείωση της παραγωγής, παρατηρείται και σημαντική υποβάθμιση της ποιότητας του παραγόμενου ελαιόλαδου, το οποίο παρουσιάζει αυξημένη οξύτητα και σοβαρή αλλοίωση των οργανοληπτικών του χαρακτηριστικών.
Σε ευρεία κλίμακα, ο δάκος καταπολεμείται με χημικούς ψεκασμούς ή με προληπτικούς δολωματικούς ψεκασμούς που εφαρμόζονται συντονισμένα σε συγκεκριμένη περίοδο. Οι δολωματικοί ψεκασμοί γίνονται με ένα υδατικό διάλυμα ελκυστικού τροφής και ένα οργανοφωσφορικό εντομοκτόνο, ψεκάζοντας κορμούς και χοντρά κλαδιά των ελαιόδεντρων.
Η επιβάρυνση του περιβάλλοντος και της δημόσιας υγείας από τη συνεχή χρήση χημικών εντομοκτόνων είναι γνωστή. Για το λόγο αυτό σοβαρές προσπάθειες έχουν καταβληθεί και εξακολουθούν να καταβάλλονται σε όλες τις μεσογειακές χώρες για την ανάπτυξη εναλλακτικών μεθόδων δακοπροστασίας, ώστε να εκλείψουν ή τουλάχιστον να περιορισθούν στο ελάχιστο οι ψεκασμοί με χημικές ουσίες. Οι μέθοδοι αυτές εκμεταλλεύονται είτε βιολογικούς παράγοντες (φυσικούς εχθρούς, παράσιτα, ασθένειες κ.λπ.) είτε βιοχημικούς παράγοντες (φερομόνες, ένζυμα, τροφικά ελκυστικά κ.λπ.) για να περιορίσουν τον πληθυσμό του εντόμου σε επίπεδα που δεν έχουν σημαντικές οικονομικές επιπτώσεις.
Η Ελλάδα είναι η χώρα στην οποία επινοήθηκε και εφαρμόστηκε με επιτυχία η μέθοδος που προσφέρει αποτελεσματική δακοπροστασία χωρίς ψεκασμούς με χημικά εντομοκτόνα. Πρόκειται για τη μέθοδο της μαζικής παγίδευσης των εντόμων με τη χρήση παγίδων φερομονών (ας σημειωθεί εδώ ότι με τον όρο φερομόνη προσδιορίζουμε μια χημική ουσία ή ένα μίγμα χημικών ουσιών που εκκρίνει ένα έντομο για να στείλει ένα μήνυμα σε ένα άλλο έντομο του ίδιου είδους). Μια τέτοια φερομόνη εκκρίνει π.χ. ένα θηλυκό έντομο για να προσελκύσει το αρσενικό έντομο με σκοπό την αναπαραγωγή.
Μετά από έρευνες το 1980, έγινε δυνατή η συνθετική παρασκευή της φερομόνης του δάκου σε βιομηχανική κλίμακα και μετά άρχισε η τυποποίησης της φερομόνης. Εξετάσθηκαν πολλά συστήματα για την προσέλκηση του εντόμου. Τελικά διαμόρφώθηκε ενός εξατμιστήρα που επιτρέπει τη βραδεία και την κατά το δυνατόν ομοιόμορφη απελευθέρωση του δραστικού συστατικού (φερομόνης) ο οποίος συνδυάζεται με ένα ισχυρό ελκυστικό τροφής (το όξινο ανθρακικό αμμώνιο) πάνω σε μια παγίδα-εντομοτοξική επιφάνεια. Η παγίδα που κατασκευάστηκε είναι η γνωστή παγιδα ECO-TRAP. Συγκεκριμένα, η παγίδα ECO-TRAP περιέχει δύο ισχυρά ελκυστικά του δάκου:
α) τη φερομόνη του δάκου, δηλαδή την ειδική ουσία που εκλύει το έντομο για να προσελκύσει το αντίθετο φύλο με σκοπό τη γονιμοποίηση και
β) το όξινο ανθρακικό αμμώνιο, το οποίο διασπώμενο παράγει αμμωνία που είναι πολύ ισχυρό ελκυστικό τροφής. Επί πλέον, η επιφάνεια του φακέλου-παγίδας είναι καλυμμένη με Δελταμεθρίνη, ένα ισχυρό και αποτελεσματικό εντομοκτόνο επαφής. Τα έντομα έλκονται από τα ελκυστικά της παγίδας, αγγίζουν την εντομοτοξική επιφάνεια και έτσι θανατώνονται από το εντομοκτόνο επαφής.
Σε όλες τις περιπτώσεις που χρησιμοποιείθηκε η παγίδα ECO-TRAP τα αποτελέσματα είναι εξαιρετικά. Η τελική προσβολή του καρπού ήταν αισθητά χαμηλότερη σε σχέση με άλλα κτήματα όπου η δακοπροστασία έγινε με δολωματικούς ψεκασμούς είτε από το έδαφος είτε από τον αέρα. Η ECO-TRAP μένει ενεργή για περισσότερο από έξι μήνες και είναι η μόνη παγίδα που κατέστησε τη μέθοδο της μαζικής παγίδευσης πραγματικά αυτοδύναμη μέθοδο δακοπροστασίας.
Τα πλεονεκτήματα της ECO-TRAP είναι:
1) Ελέγχεται αποτελεσματικά ο δάκος χωρίς ψεκασμούς με τοξικά εντομοκτόνα.
2) Δεν επιβαρύνεται με χημικά κατάλοιπα ο καρπός και τα φύλλα της ελιάς.
3) Δεν διασπείρονται χημικά εντομοκτόνα στο περιβάλλον.
Επίσης η παγίδα ECO-TRAP είναι το μοναδικό μέσο δακοπροστασίας που είναι απόλυτα σύμφωνο με τις αρχές της βιολογικής γεωργίας σύμφωνα με τους κανονισμούς της Ευρωπαϊκής Ένωσης (κανονισμος 2091/1991, 1488/1997 και 473/2002), μπορεί να χρησιμοποιειθεί και σε συμβατικές καλλιέργειες και είναι ίσως το μόνο φυτοπροστατευτικό προϊόν που διαθέτει άδεια κυκλοφορίας σε πολλές Ευρωπαικές χώρες.